Hz. Ali (ra) , mürüvvet hususunda oğlu Hasan’a bazı sorular sordu:
– Ey oğulcuğum, doğruluk nedir?
– Babacığım, doğruluk, kötülüğü iyilikle savmaktır.
– Şeref nedir?
– İnsanlarla iyi geçinmek ve suçu üstlenmektir.
– Mürüvvet nedir?
– İffetli olmak ve kişinin malını İslah etmesidir.
– Alçaklık nedir?
– Az mala ilgiyle bakmak ve önemsiz denecek az miktardaki mâl ile dahi yardımı esirgemektir.
– Kınanmaya vesile olacak şey nedir?
– Kişinin kendi nefsini koruması ve ailesinin gizli hususlarını açığa çıkarmasıdır.
– Cömertlik nedir?
– Darlık ve genişlik zamanında eli açık olmaktır.
– Cimrilik nedir?
– Elindeki malı harcamayı israf savman, harcadığını da telef etmiş olduğuna inanmandır.
– Kardeşlik nedir?
– Zorlukta ve rahatlıkta vefalı olmaktır.
– Korkaklık nedir?
– Dosta karşı cüretli olmak, düşmandan ise geri durmaktır.
– Ganimet nedir? :
– Takvalı olmaya rağbet göstermek ve dünyada zahid olmaktır.
– Hilim nedir?
– Öfkeyi yutmak ve nefse hakim olmaktır.
– Zenginlik nedir?
– Az da olsa Cenâb-ı Allah’ın insana verdiği kısmete razı olmaktır. Zira zenginlik, gönül zenginliğidir.
– Fakirlik nedir?
– Kişinin nefsinin her şeye arzu duymasıdır.
– Güçlülük nedir?
– Aşın bir kuvvete sahip olmak ve insanların en kuvvetlisini yenmektir.
– Zillet nedir?
– Sözü yerine getirme anında korkup panik göstermektir. —Cür’et nedir?
– Akranlara muvafakat etmektir.
– Külfet nedir?
– Seni ilgilendirmeyen şeyleri söylemendir.
– Onur nedir?
– Vermen gerekeni vermendir ve suçluyu affetmendir.
– Akıl nedir?
– Muhafaza edilmesini istediğin her şeyi kalbin muhafaza etmesidir.
– Cehalet nedir?
– İmamına düşmanlık etmen ve ona laf çevirmendir.
– Övgü nedir?
– Güzel şeyleri yapmak, çirkin şeyleri terketmektir.
– Akıllılık nedir?
– Ağırbaşlı olmak ve yöneticilere şefkatli olmaktır. İnsanlara karşı kötü zan beslemekten kaçınmaktır.
– Şeref nedir?
– Kardeşlere uymak ve komşuları muhafaza etmektir.
– Beyinsizlik nedir?
– Alçaklara uymak, adi kimselerle arkadaş olmaktır.
– Gaflet nedir?
– Mescidi terk etmen ve fesatçıya itaat etmendir. ‘
– Mahrumiyet nedir?
– Sana sunulan payını almamandır.
– Efendi kimdir?
– Malda ahmaklık edip ırzını önemsemeyen kimsedir. Kendisine sövülür, ama cevap vermez. Aşiretinin işlerini yürütmek hususunda devamlı çalışır, yerinden ayrılmaz.
Bundan sonra Hz. Ali, Hasan’a şöyle dedi:
– Ey oğulcuğum! Ben, Rasûlullah (s.a.v.)’m şöyle buyurduğunu işittim:
“Cahillikten daha şiddetli bir fakirlik, akıldan daha faziletli bir mal, kendini beğenmişlikten daha şiddetli bir yalnızlık, istişareden daha güvenli bir destek, tedbir gibi bir akıl, güzel ahlak gibi bir asalet, çekingenlik gibi bir vera7, tefekkür gibi bir ibadet ve haya gibi bir iman yoktur. İmanın başı sabırdır. Konuşmanın afeti yalandır. İlmin afeti unutmaktır. Yumuşak huyluluğun afeti sefihliktir. İbadetin afeti ara vermektir, şerefin afeti iddia ve tekebbürdür. Cesaretin afeti taşkınlıktır. Cömertliğin afeti başa kakmaktır. Güzelliğin afeti gururluluktur. Sevmenin afeti övünmektir.” Hz. Ali, daha sonra söyle dedi:
“Ey oğulcuğum! Gördüğün bir adamı asla küçümseme. Eğer senden yaşça büyükse onu baban say. Eğer yaşça emsalin ise, o senin kardeşindir. Eğer yaşça senden küçükse onu oğlun say.”
İşte Hz. Ali, mürüvvetle ilgili olarak oğluna bu gibi sorulan sormuş ve yukarıdaki tavsiyelerde bulunmuştu.”
İbn Kesîr, El Bıdaye Ve’n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 8/63-80.
İbrahim Halil ER
