Bu sıralar nedense organ nakli ile ilgili bana çok soru gelmeye başladı. Soruların bu sıralarda çokça gelmesinin hikmetini anlayamadım ama verdiğim cevapları toparlayarak hem soruyu soranlara ve hem de sizlerin istifadenize sunuyorum.
Soru: Hocam organ nakli hakkında ne dersiniz? Caiz midir?
Cevap: Organ nakli iki grupta incelenmektedir.
1. Canlıdan canlıya nakil:
Önce canlıdan canlıya nakil konusundaki görüşleri şöyle özetleyebiliriz. Canlı birisinden organ nakletmek caizdir. Ama şartları vardır.
- Organı alınan kişinin özgür iradesi ile verdiği izni olmalıdır. Hiç kimsenin rızası alınmadan organı kullanılmaz.
- Organ alındığında kişinin hayatiyetinin devam etmesi gerekir. Kalp gibi alındığında kişi ölecekse, kendisi izin verse dahi alınması caiz değildir. İzin vermesi intihar, izin vermeden alınması ise insan öldürmeye gireceğinden haramdır.
- Bunun dışında kişinin yaşam koşullarını zorlaştıracak şekilde iki ayağının veya iki elinin alınması da izin verse de vermese de caiz değildir.
- Kişinin bir ayağı, eli, gözü veya kulağını izinsiz almaları haramdır. Böyle bir durumunda diyet ödemelidirler.
2. Ölüden canlıya nakil:
Günümüzde organ nakli denildiğinde akla ölüden alınan organlar gelmektedir. Günümüz tıp ilmiyle artık bu imkansız olmaktan çıktığı gibi, bir çok organ bekleyen ölümcül hastalar için de umut olmaktadır. Bu konu yeni bir konu olduğundan tabiî ki eski kitaplarda bununla ilgili bir şey bulmak imkansızdır. Ama İslam fıkhı karşılaşılan sorunlara İslami çözümler sunmakla mükelleftir. Bu nedenle alimler kafa yormaya başlamışlardır.
Bu konuyla ilgili tüm görüşleri ve İslami bakış açısını özetlesek iki grupta inceleyebiliriz.
a) Organ naklini caiz görmeyenler:
Organ nakline izin vermeyenlerin olaya bakışı insanın mükerrem bir varlık olduğudur. İnsanın nasıl dirisi hürmete layıksa ölüsü de aynı şekilde hürmete layıktır. Ayrıca, İslama göre bedenimizin asıl sahibi biz değiliz. Bu beden bize emanet verilmiştir. Bu nedenle bize ait olmayan bir bedeni başkasına veremeyiz üzerinde tasarruf hakkımız yoktur.
b) Organ naklini caiz görenler:
Bu gruptaki alimler, fıkhın “zaruretler mubah kılar” külli kaidesince hareket etmektedirler. Onlara göre insanların hastalıklarını gidermek veya ölümcül bir durumu düzeltmek de doğrudur. Ayrıca, kıyas da yapılmaktadır burada. Buna göre diri için kişiyi öldürmeyecek ve mağdur etmeyecek organların nakline izin verildiğine göre ölü için de bu mümkün olmaktadır. Organa ihtiyaç duyanın aşırı zaruret durumunda olduğu yetkili tıbbi kurumca belirtilmelidir.
Keyfi organ alınmaz. Fakat burada bazı şartlar bulunmaktadır.
1. Kişi tamamen ölmüş olmalıdır.
2. Kişinin ölmeden önce rızası olmalıdır.
3. Veya kişinin velisinin rızası olmalıdır. İzinsiz ölü dahi olsa organları alınmaz.
4. Sahipsiz olanların velisi kadı olduğundan mahkeme kararına ihtiyaç vardır.
5. Organı alınan kişinin bedeni tekrar diri bir insanmış gibi dikilmesi ve her türlü hürmet gösterilmesi gerekir.
6. Organı alınan kişi İslami inanca göre yıkanmalıdır.
7. Organların farklı cinsiyete takılması sorun değildir.
8. Organı alınan kişi, diğer kişinin o organla yapacağı günahtan mesul değildir.
9. İnsan mükerrem bir varlıktır. Organları bir mal gibi parayla alınıp satılmamalıdır. Bu nedenle organların parayla satılmaması gerekir.
Kitap ve sünnetin zahirine baktığımız zaman bu konunun ibahe sınırları içinde olduğunu görürüz. Yasaklayıcı kesin bir hüküm bulunmadığından bizim kanaatimizce de bu şartlarda caiz olur.
İbrahim Halil ER
May 25, 2018
