Sünni mezhepler sadece 4 tane olmayıp daha fazladır. Fakat zamanla diğer mezheplerin muntesipleri kalmadığından günümüze ancak bu dört mezhep gelebilmiştir. Şimdi geçmişte yaşayıp da günümüze ulaşmayan bazı sünni mezheplerin isimlerini görelim.
Bu mezheplerin görüşlerini fıkıh kitaplarında okumaktayız. Bazen konuyla ilgili şaz görüş olarak bazen de cumhur ulema görüşü olarak karşımıza çıkmaktadır. Mukayeseli fıkıh çalışmalarında bu mezheplerin fikirleri ve delillerini okumak ayrı bir zevk ve ufuk açıcı oluyor…
Not: Yaşamayan sünni mezhepler bundan daha fazladır.
A. Evzâi Mezhebi:
Abdurrahman El-Evzâî (88-157 / 707-774).
Ehl-i hadis taraftan olan Abdurrahman b. Muhammed el-Evzâî, Şam’da doğdu» Beyrut’ta Öldü. Müstakil bir müctehid olan el-Evzâi, Ata b. Ebî Rabah, Zührîve Mekhûl’dan ilim tahsil etti. Kitab-ve Sünnet’e sıkı bir şekilde bağlı idi. Reye iltifat etmezdi. Bir müddet bumezheb Endülüs ve Şam’da tatbik edildi. el-Evzâî’nin görüş ve fetvalarını, Şafiî’nin K. el-Ümm adlı eseri ile İbn Kudâ-me’nin Muğnî adlı eserinde bulmak mümkündür.
B. Sevri Mezhebi:
Süfyân Es-Sevrî (97-161 / 715-777)
Kûfe’de doğup Basra’da vefat eden Sevrî, ehl-i hadis taraftan bir fakih ve muhaddistir. K. el-Câmiu’1-Kebîr, K. el-Ferâiz ve Risale adlı eserleri vardır. Sevrî mezhebi* Horasan’da Hicri 600 senesine kadar yaşadı.
C. Leys B. Sa’d Mezhebi (94-175 / 701-788)
Mısır’da doğup orada ölen Leys b. Sa’d, muhaddis ve fakihti. İmam Malik ile ilmî yazışmalarda bulundu. Mezhebi vefatından kısa bir zaman sonra kayboldu.
İmamı Şafi Leys için: Malik’ten daha alimdi fakat talebeleri mezhebine sahip çıkmadı demiştir.
D. Süfyân B. Üyeyne Mezhebi (Öl. 107-108 / 725-81*)
Küfe’de doğup Mekke’de vefat eden Süfyân b. Üyeyne, Zührî ve Şa’bî’den hadis okudu. Müsned ve Tefsir, adında iki eseri vardır.
E. Zahirî Mezhebi:
Davud E/Zahîrî (Öl. 202-270 / 817-883)
Kûfe’de doğup Bağdad’da ölen Ebû Süleyman Davud b. Ali el-Isfehânî, Kitap ve Sünnet’in zahirine sarıldığı için kendisine Zahirî unvanı verildi. Kitap, Sünnet ve İcma delillerini kabul eden, Davud ez-Zâhİrî, kıyas ve reyi şiddetle reddetti. Ancak kaza konularında aciz kalınca delîl adi-altında kıyas delilini kullandı.
îbn Hazm (öl. 450) bu mezhebi canlandırmak için canla başla savundu, bu mezhebin prensip ve hükümlerini el-Muhallâ ve el-lhkâm adındaki eserlerinde kaydetti.
F. Taberî Mezhebi:
İbn Cerîr Et-Taberî (224-310 / 838-922)
Taberistanh olan İbn Cerîr, Hanefî, Şafiî ve Maliki fıkhım öğrendi. Bununla beraber herhangi bir mezhebi taklid etmedi. Müstakil bir müctehid olarak hareket etti, fıkıh, tefsir ve tarih sahalarında eserler yazdı/En meşhur eserleri şunlardır:
1. Câmiü’l-Beyân an-Te’vili âyi’l-Kur’ân,
2. Târîhü’1-Ümem ve’1-Mülûk,
3. K. İhtlâfi’l-fukahâ.
İbrahim Halil ER
