Cumhuriyet kadrolarının temel amacı milli bir devlet, yani bir ulus devleti inşa etmekti. Ama onlar da biliyorlardı ki önlerindeki en büyük engel dindi. Çünkü dini hissiyat birleştiriciydi. Mehmed İzzet (öl.1930) Milliyet Nazariyeleri ve Milli Hayat isimli eserinde bu konuda şunları söyleyecektir:
“… Birçok mütefekkirler, sonra vekayi bize gösteriyor ki dini hissiyat zayıflamadıkça milliyet hissi kuvvetlenmemiştir. Ne İslam, ne de Hristiyan Katoliği haddi zatında milliyetperverlik hamisi değildir.”
Ulusçuluk ise ayrılıkçıydı. Ulusculuğu yani milli bir devleti inşa etmek için dini hissiyatın zayıflatılması gerekiyordu. Hatta daha da ileri gidilerek bu zayıflatılmış dini hissiyat ile bir milli din inşa edilmeliydi.
İbrahim Halil ER
