SORU: Hocam “Kim keleri ilk darbede öldürürse ona yüz sevap yazılır. İkinci vuruşta öldürürse daha az kazanır. Üçüncü vuruşta ise bundan da az sevap kazanır.” (Müslim, Selam 147 (2240); Metin Müslim’den alınmadır. Ebu davud, Edeb 175, (5263, 5264); Tirmizî, Ahkâm 1, (1482). Bazı Tirmizî tertibinde Sayd bölümünde 13. babta.) Hadisini nasıl anlamalıyız?
İBRAHİM HALİL ER : Yalnız orda bahsedilen sizin bildiğiniz kertenkeleler değil. Kertenkelenin yüzlerce çeşidi var. Bunlardan sadece bir cinsi kast edilmiştir ve o cinsi de zehirlidir…
Kertenkelenin Arapça karşılığı el-Vezağa”dır. Onun büyüğü “Sâmmu Ebras” diye isimlendirilmiş olup Türkçe karşılığı zehirli alaca keler ya da zehirli iri kelerdir. Demirî’nin Hayâtu’l-Hayevân isimli eserinde bu hayvan hakkında, “Pis ve zehirli olduğu, insana alaca hastalığı bulaştırdığını” ve Bu hayvanın tuzu bulduğunda içine girip yuvalandığını, onun temas ettiği tuzlarda da insanlara alaca hastalığı veren bir madde oluştuğunu”söylemektedir. Peygamberin öldürmesini emrettiği kertenkele ise kelerdir (kertenkeleye benzeyen bir sürüngen). Ona fuveysika adını vermiştir. Hz. Ayşe’den bu konuyla ilgili iki rivayet gelmiştir. Birinde öldürmesini diğerinde öldürmemesini söylemiştir. Bu da iki tür olduğunu, zehirlilerin öldürülmesini tavsiye ettiğini göstermektedir.
Şârihler söz konusu rivayeti açıklarken; fasıklığın lügat manasının çıkmak olduğunu ifade etmişlerdir. Onlara göre kertenkele, fazla zarar vermek ve eziyet etmekle diğer birçok hayvanın karakterinden ve huyundan ayrıldığı için ona bu sıfat takılmıştır. Ayrıca en-Nevevî de âlimlerin, kertenkelenin eziyet edici hayvanlardan olduğu noktasında ittifak ettiklerini, Hz. Peygamber’in bu sebeple kertenkelenin öldürülmesini emretmiş olabileceğini ifade etmiştir.
Bazı alimler bu hadisteki öldürmenin mutlak anlamda değil, caiziyet anlamında olduğunu söylemişlerdir. Tıpkı karga, çakal, yılan, köpek öldürme emirleri gibi. Fakat özellikle engerek yılanların öldürmesini beyan etmiş, böyle bir yılanı öldürmek isteyen sahabiler yılanı kaçırınca peygamber şöyle demiştir. “Siz onun şerrinden emin olmak için öldürmek istediniz o da sizin şerrinden kaçtı..” demiştir.
Aama yukarda dediğim gibi özellikle zehirli olan hayvanlara dikkat çekmek için söylenmiştir.
Tek vuruşla öldürmeyi teşvik etmesinin amacının da hayvana eziyet edilmeden hemen öldürülmesidir.
Mesela yılanları da öldürmemizi emretmiştir. Sadece gümüş çubuk gibi uzun yılanı öldürmeyi men etmiştir. Ev yılanlarını sözle uyarmamızı üç gün içinde evi terk etmezse öldürmemizi söylemiştir….
YANİ BU KONULAR UZUN VE olayın illetlerini tek tek incelemek, tarih boyunca gelen alimlerin bu hadislerlele ilgili neler söylediğin araştırmak gerekir. onların sözlerini de değerlendirmeden hadislerle ilgili konuşmak doğru değildir. çünkü bizim bilmediğimiz veya görmediğimiz bir bilgiye sahip olabilirler… İlimle uğraşanlar eski alimlere hürmet gösterirler. çünkü onlar bizim manevi hocalarımızdır…
KERTENKELE ETİ YENİR
Kertenkele necis olsaydı eti yenmezdi. Oysa hadislerde kertenkelenin yenildiğini görmekteyiz. 4240- İbn Ömer (r.a)’den rivâyete göre, Rasûlullah (s.a.v) minberde iken bir adam kertenkele hakkında sordu, Rasûlullah (s.a.v)’de: “Onu ne yerim ne de haram kılarım” buyurdu. (Tirmizî, Etıme: 3; Buhârî, Zebaih: 33)
4241- İbn Ömer (r.a)’den rivâyete göre, bir adam: “Ey Allah’ın Rasûlü kertenkele hakkında ne dersin?” diye sordu. Rasûlullah (s.a.v)’de: “Onu ne yerim ne de haram kılarım” buyurdu. (Tirmizî, Etıme: 3; Buhârî, Zebaih: 33)
4242- Halid b. Velid (r.a)’ten rivâyete göre, Rasûlullah (s.a.v)’e kızartılmış bir kertenkele getirilip önüne koydular. Ondan yemek için elini uzatınca orada bulunanlardan biri, “Ey Allah’ın Rasûlü! O kertenkele etidir” dedi. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v) hemen elini çekti. Bunun üzerine Halid b. Velid: “Kertenkele eti haram mıdır?” diye sordu. Peygamber (s.a.v): “Hayır fakat bizim bölgede olmadığı için ondan pek hoşlanmıyorum” buyurdu. Halid kertenkeleyi yemeye başladı, Rasûlullah (s.a.v)’de ona bakıyordu. (Müslim, Sayd: 7; Dârimi, Sayd: 8 )
4243- İbn Abbas (r.a)’ın haber verdiğine göre, Halid b. Velid şöyle anlatıyor. Ben Rasûlullah (s.a.v) ile birlikte teyzesi Haris’in kızı Meymune’ye gittiler. Rasûlullah (s.a.v)’in önüne kertenkele eti kondu Rasûlullah (s.a.v) bilmeden hiç bir şey yemezdi. Oradaki kadınlardan bazıları Meymune’ye: Bu yemeğin ne yemeği olduğunu Rasûlullah (s.a.v)’e söylemeyecek misin? dediler. Meymune de o yemeğin kertenkele eti olduğunu söyledi. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v) onu yemedi. Halid diyor ki: “Rasûlullah (s.a.v)’e sordum o haram mıdır?” O da: “Hayır fakat bizim bölgede olmadığı ve yenmediği için ben ondan hoşlanmıyorum” dedi. Halid şöyle diyor: “Haram olmadığını duyunca kendime cesaret geldi ve ondan yedim Rasûlullah (s.a.v)’de bana bakıyordu.” (Müslim, Sayd: 7; Dârimi, Sayd: 8 )
4244- İbn Abbas (r.a)’tan rivâyete göre, şöyle demiştir: Teyzem Rasûlullah (s.a.v)’e kurutulmuş yoğurt (keş) ve yağla birlikte kertenkele göndermişti. Rasûlullah (s.a.v) keş ve yağdan yedi. Kertenkeleden hoşlanmadığı için yemedi. Fakat kertenkele Rasûlullah (s.a.v)’in sofrasında yendi haram olsaydı O’nun sofrasında yenmezdi. (Ebû Davud, Etıme: 28; Müslim, Sayd: 7)
Bu durumda bizim yukardan itibaren söylemiş olduğumuz kertenkele öldürme olayının sadece zehirli kertenkeleler için geçerli olduğunu göstermektedir. Yoksa Arap kültüründe kertenkele yenmekteydi. Resulullah’da bunu men etmemiştir.
Not: Hanefi ve Hanbelilere göre eti yenmez. Şafi ve Malikilere göre yenir.
İbrahim Halil ER
